اخبار سبزوار پيام : سایر

 شهر سبزوار که در طول تاریخ حیاتش همواره  یکی از شهرهای مهم خراسان و قطب  فرهنگی و علمی کشور محسوب می شده است ،توانسته نشان های زرین بسیاری از فرزندان و افتخارآفرینی های شان را بر سینه بزند. به ویژه در دوران اسلامی و با قرار گرفتن در ردیف 4 شهر پایگاه شیعیان در ایران ، از نقش مهمی در گسترش فرهنگ دینی در کشور بویژه در خطه خراسان داشته باشد. تعداد اندکی از علما و فضلای بزرگ سبزوار در که زمینه علوم دینی و قرآنی نقش ارزنده ای داشته اند عبارت اند از:(استاد محمد تقی شریعتی پدر دکتر شریعتی-آیت الله میرزا حسین فقیه سبزواری -ابوالحسن علی بن زید بیهقی-ملاحسین واعظ کاشفی -قطب الدین کیذُری-میرلوحی سبزواری -شیخ محمد ابراهیم اسراری-حاج شیخ ولی الله اسراری-ابن ابی الطیب -سیدعبدالاعلی سبزواری-ملامحمدباقر محقق سبزواری-میرزا ابراهیم شریعتمدار-آیت الله میرزا حسن سیادتی-سیدمحمدمهدی علوی کیذقانی-حکیم حاج ملاهادی سبزواری و...)
اما به مناسبت الروز وفات مرجع عالیقدر سبزواری(سیدعبدالاعلی سبزواری) مصادف با27صفر سایت "سبزوارفرهنگ" به باز نشر یادداشت ها و معرفی این فقیه برجسته می نماید.
آيت‌الله‌ العظمي‌ سيد عبدالاعلي‌ موسوي‌ سبزواري، فقيه‌ و مفسر و قرآن‌پژوه‌ بزرگ‌ جهان‌ تشيع‌ و از مفاخر علمي‌ و برجسته‌ اسلام‌ در دوره معاصر است‌ که‌ عمر شريف‌ خويش‌ را در نشر و گسترش‌ معارف‌ اسلام‌ و قرآن‌ مصروف‌ داشت.
وي‌ در هيجدهم‌ ذي‌ حجه‌ 1328 ه .ق. - مصادف‌ با عيد غدير خم‌ - در سبزوار ديده‌ به‌ جهان‌ گشود. دوران‌ کودکي‌ و نوجواني‌ را تحت‌ سرپرستي‌ پدر بزرگوارش‌ طي‌ نمود و مقدمات‌ ادبيات‌ عرب‌ و فقه‌ و اصول‌ و ... را از پدر و عمويش، آيت‌الله‌ سيد عبدالله‌ برهان‌ (م‌ 1384 ه .) فراگرفت‌ و تا سن‌ چهارده ‌سالگي‌ در زادگاه‌ خود به‌ تحصيل‌ مقدمات‌ علوم‌ اسلامي‌ و عربي‌ پرداخت.سید عبدالاعلی سبزواری مرجعّیت عامه داشته و جامع علوم قرآنی ، تفسیری ، فقهی ، اصولی ، کلامی و حکمی و اهل عرفان عملی و حافظ کل قرآن کریم و حدیث شناس بزرگ زمان خود بوده است.
وی همچنین بر روایات ائمه هدی (ع) اشراف کامل داشت وتمام عمرش را وقف اعتلای فرهنگ غنی اسلامی به ویژه فقاهت نموده و ده ها اثر ارزشمند علمی و تحقیقی – که حدود 100 مجلد می باشد – به رشته تحریر درآورده است.
مرحوم آیت الله عبدالاعلی سبزواری علاوه بر فعالیت در زمینه ی فقهی در فعالیت های فرهنگی و اجتماعی ایران و عراق نیزنقش داشته است و در سال 1343 پس از ورود امام به نجف از اولین مراجعی بوده که به دیدار امام خمینی رفته و از ایشان حمایت نمود.
دوره تحصیل سید عالیقدر:
اساتيد آية‌الله موسوي سبزواري در سال‌ 1342 ه.ق به‌ مشهد مقدس‌ رفت‌ و در آنجا از محضر بزرگاني‌ چون: علاّمه‌ حاج‌ ميرزا عبدالجواد اديب‌ نيشابوري‌ (م‌1344 ه.)، ميرزا عسکر شهيدي، معروف‌ به‌ ‹‹آقا بزرگ‌ حکيم›› (م‌ 1354 ه.)، آيت‌الله‌ سيدمحمّد عصّار لواساني‌ (م‌ 1356ه.) و حاج‌ شيخ‌ علي‌اکبر نهاوندي (م‌ 1369ه.) بهره‌ برد.
سبزواري‌ پس‌ از حدود هشت‌ سال‌ اقامت‌ در مشهد، براي‌ تکميل‌ درس‌ سطح‌ فقه‌ و اصول‌ و نيز فلسفه‌ و تفسير و ديگر علوم‌ اسلامي‌ عزم‌ سفر نجف‌ اشرف‌ نمود و در آن‌ شهر در درس‌ آيات‌ عظام: مرحوم‌ نائيني‌ (م‌ 1355 ه.)، آقا ضياءالدين‌ عراقي‌ (م‌ 1361 ه.)، شيخ‌ محمّدحسين‌ اصفهاني، معروف‌ به‌ «کمپاني» (م‌ 1361 ه.)، آقاي‌ سيد ابوالحسن‌ اصفهاني‌ و آقاسيد حسين‌ بادکوبه‌اي (م‌ 1358 هـ) و ... شرکت‌ نمود و آموخته‌هاي‌ فقهي‌ و فلسفي‌ خويش‌ را تکميل‌ کرد. وي‌ تفسير قرآن‌ و مناظره‌ و کلام‌ را با حضور در جلسات‌ تفسيري‌ علامه‌ محمدجواد بلاغي‌ فراگرفت. او همچنين‌ از علاّمه‌ مامقاني(م1351 ه.) و حاج‌ شيخ‌ عباس‌ قمي‌ (م‌ 1359 ه.) و ديگر مشايخ‌ و استادان‌ خود اجازات‌ روايتي‌ و اجتهادي‌ کسب‌ نمود و در حالي‌ که‌ 36 سال‌ داشت، در سال‌ 1365 ه. ق. خود عهده‌دار تدريس‌ خارج‌ فقه‌ و اصول‌ شد و به‌ تربيت‌ شاگردان‌ و دانشوران‌ پرداخت.
آيت‌الله‌ سبزواري، در کنار فقيه‌ برجسته‌ اهل‌بيت، آيت‌الله‌ العظمي‌ سيد ابوالقاسم‌ خوئي‌ (م‌ 1413 ه.) خدمات‌ شاياني‌ به‌ حوزهِ‌ نجف‌ اشرف‌ نمود و چراغ‌ فقاهت‌ را در آن‌ حوزه، نوراني‌ نگه ‌داشت‌ و خود چيزي‌ کمتر از يک‌ سال‌ - بعد از آيت‌الله‌ خوئي‌ - عهده‌دار رياست‌ آن‌ حوزه‌ علمي‌ شد.
ايشان‌ مردي‌ متواضع، بردبار، كم سخن و دائم‌الذکر و از حافظان‌ قرآن‌ کريم‌ بود. وي‌ در فعاليت‌هاي‌ سياسي‌ و اجتماعي‌ ايران‌ و عراق‌ نقش‌ داشت‌ و از انقلاب‌ اسلامي‌ ايران‌ و رهبر آن‌ - حضرت‌ امام‌ خميني(ره) - کمال‌ حمايت‌ و پشتيباني‌ را نمود. در زمان‌ اقامت‌ امام‌ در نجف، در کنار ايشان‌ بود و از امام‌ و نهضت‌ وي‌ حمايت‌ مي‌کرد. چندين‌ بار درس‌ خويش‌ را براي‌ توجّه‌ دادن‌ حوزه‌ علميهِ‌ نجف، به‌ وقايع‌ انقلاب‌ اسلامي‌ ايران‌ تعطيل‌ نمود و به‌ هنگام‌ همه‌پرسي‌ نظام‌ جمهوري‌ اسلامي، در فروردين‌ 1358 ش. پيامي‌ مبني‌ بر حمايت‌ از آن‌ صادر فرمود.
وي‌ همواره‌ حامي‌ مردم‌ مظلوم‌ و مسلمان‌ عراق‌ بود و در جنبش‌ و قيام‌ معارضان‌ عراقي‌ در سال‌ 1370 ش. نقش‌ هدايت‌ و رهبري‌ داشت. او هرگز با رژيم‌ بعث‌ حاکم‌ بر عراق‌ سازش‌ ننمود و چند بار منزلش‌ به‌ محاصرهِ‌ نظاميان‌ بعث‌ درآمد و رژيم‌ بعث‌ برايش‌ محدوديت‌هايي‌ قائل‌ شد.

آیة اللّه سبزواری یاور امام خمینی(ره) بود
آیة اللّه سیدعبدالاعلی سبزواری فردی مبارز، مجاهد و یاور امام قدس سره بود و اگر در ایران مشکلی به وجود می آمد، همپای حوزه های علمیه درس خود را در نجف تعطیل می کرد. مرحوم آیةاللّه العظمی سبزواری  یکی از استوانه های علم و عمل و مراجع بزرگ بود که  درباره مقام علمای شیعه روایاتی وجود دارد که مبهوت کننده است، زیرا آنان پرچمدار و حمایت کننده دین هستند و تلاش می کنند شبهات اعتقادی مؤمنین و مسلمین را برطرف نمایند. کسانی که در راه دفع شبهات دشمن و هجمه های اعتقادی تلاش می کنند، از مجاهدینی که شمشیر به دست گرفته و جان خود را در خطر انداخته اند، بالاتر هستند. علمایی که با قلم و بیان خود باعث هدایت امت اسلامی می شوند، از شهدا بالاترند، زیرا علما با قلم و بیان خود، مبارزین و مجاهدین را تربیت کرده و آنان را آماده دفاع از معارف اهل بیت علیهم السلام می کنند.  از مصادیق روشن و بارز ادامه دهنده راه انبیا، مرحوم آیة اللّه سبزواری است که همه اعمال او برای خدا بود و سعی کرد عالم عامل باشد. آیة اللّه سبزواری علم را در محضر بزرگان شیعه آموخت و خود در علم و عمل عصاره این بزرگان شد. ( آیت الله مقتدایی مدیرحوزه علمیه قم (منبع)
سرانجام‌ اين‌ فقيه‌ فرزانه‌ و مفسر عاليقدر تشيع‌ و عالم‌ وارسته، بعد از عمري‌ تدريس‌ و تحقيق‌ و تأ‌ليف‌ و مجاهدت‌ در روز دوشنبه‌ 25 مرداد 1372 ش. (27 صفر 1414 ه.) - مصادف‌ با شب‌ رحلت‌ رسول‌ خدا (صلي الله عليه و آله) و شهادت‌ امام‌ حسن‌ مجتبي(عليه السلام) - در نجف‌ اشرف‌ درگذشت‌ و به‌ ديدار حق‌ شتافت. برخي‌ معتقدند که‌ وي‌ توسط‌ رژيم‌ بعث‌ عراق‌ مسموم‌ و شهيد شده‌ است.

 آثار و تاليفات
1- "مواهب‌ الرحمن‌ في‌ تفسير القرآن"، در تفسير قرآن‌ که‌ مفسر طرح‌ آن‌ را در 30 جلد ريخته‌ بود و تاکنون‌ قريب‌ به‌ 12 جلد آن‌ به‌ چاپ‌ رسيده‌ و متأ‌سفانه‌ باقي‌ مجلدات‌ در صورت‌ وجود، چاپ‌ و منتشر نشده‌ است.
اين‌ تفسير به‌ عربي‌ است‌ و نخستين‌بار تا جلد چهارم‌ آن، در "مطبعه`‌الاداب" نجف‌ به‌ سال‌ 1404 ه. به‌ چاپ‌ رسيد و در سال‌ 1409 ه. مؤ‌سسهِ‌ اهل‌البيت‌ بيروت‌ آن‌ را تجديد چاپ‌ کرد.
چاپ‌ ديگر آن‌ در همان‌ سال‌ در "مطبعه`‌الديوان" بغداد صورت‌ پذيرفت. امّا چاپ‌ بهتر و با حروف‌چيني‌ و تحقيق‌ جديد، با اشراف‌ فرزند مفسر، در سال‌ 1414 ه. انجام‌ گرفت‌ که‌ متأ‌سفانه‌ با درگذشت‌ وي‌ در همان‌ جلد اول‌ توقف‌ يافت‌ و بعد با همکاري‌ "مؤ‌سسه`‌المنار" حدود 12 جلد آن‌ به‌ چاپ‌ رسيد.
2- "مهذب‌الاحکام‌ في‌ بيان‌ الحلال‌ و الحرام"، در فقه‌ امامي‌ و شامل‌ يک‌ دورهِ‌ کامل‌ فقه‌ استدلالي‌ در 30 جلد وزيري‌ در مطبعة‌ الاداب‌ نجف‌ به‌ سال‌ 1982 م. چاپ‌ شد.
3- "تهذيب‌ الاصول"، يک‌ دوره‌ اصول‌ فقه، به‌ صورت‌ فشرده، ولي‌ روان‌ در 2 جلد که‌ به‌ طبع‌ رسيده‌ است.
4- "لباب‌ المعارف"، در علم‌ کلام‌ و دفاع‌ از عقايد شيعه‌ و از جمله‌ اولين‌ آثار آيت‌الله‌ سبزواري‌ است‌ که‌ در 2 جلد به‌ عربي‌ تأ‌ليف‌ شده‌ است.
آية الله سيد عبدالاعلي موسوي سبزواري
5- "افاضة الباري‌ في‌ نقد ما ا‌لّفه‌ الحکيم‌ السبزواري"، در نقد و بررسي‌ آثار فلسفي‌ حکيم‌ حاج‌ ملّاهادي‌ سبزواري‌ (م‌ 1289 ه.).
6- "رفض‌ الفضول‌ عن‌ علم‌ الاصول"، در علم‌ اصول.
7- "منهاج‌ الصالحين"، در فقه.
8- "مناسک‌ الحج"، در مسائل‌ حج.
9- "رسالهِ‌ توضيح‌ المسائل"، به‌ فارسي‌
10- حاشيه‌ بر بسياري‌ از کتاب‌هاي‌ شيعه‌ چون: عروة‌الوثقي، وسيلةالنجاه، حدائق‌الناظره، جواهرالکلام، مستندالشيعه، اسفار، تفسير صافي، شرح‌ منظومهِ‌ حکيم‌ سبزواري، و...
11- مجموعه‌اي‌ در رسائل‌ فقهي‌ و ... از ديگر آثار علمي‌ آن‌ دانشمند است‌ که‌ نشر و گسترش‌ احکام‌ اسلامي‌ و معارف‌ قرآني‌ را سرلوحه‌ خود کرده‌ بود.
نگاهی به تفسیر "المیزان و مواهب الرحمن"
در مقايسه‌اي‌ که‌ بين‌ دو تفسير ‹‹الميزان›› و ‹‹مواهب‌ الرحمن›› صورت‌ پذيرفته، حد مشترک‌ اين‌ دو تفسير، در اين‌ است‌ که‌ هر دو ‹‹تفسير قرآن‌ به‌ قرآن›› مي‌باشند.(3) امّا سبزواري‌ در تفسير شريف‌ مواهب‌ الرحمن، از شيوه‌ قرآن‌ به‌ قرآن‌ به‌ نحو کاملتري‌ بهره‌ برده‌ و در تفسير خود، کمتر نکته‌اي‌ را در رابطه‌ با کلمات‌ و تفسير قرآن‌ به‌ قرآن‌ ناگفته‌ و ناتمام‌ گذاشته‌ است. وي‌ در بسياري‌ از موارد، با رعايت‌ ايجاز و با استفاده‌ از ساده‌ترين‌ عبارات‌ در تفسير آيات، مطالبي‌ را ذکر کرده‌ که‌ در تفسير الميزان‌ حتي‌ در حد تفسيري‌ مختصر هم‌ نيامده‌ و مفسر بزرگ‌ الميزان، يا تنها به‌ ذکر مختصر آنها اکتفا کرده‌ و يا با اينکه‌ جاي‌ بحث‌ آن‌ مطالب‌ در همان‌جا بوده، به‌ مجلّدات‌ بعدي‌ موکول‌ کرده‌ است. از آن‌ جمله‌ "در سورهِ‌ حمد"، در تفسير کلمهِ‌ "رب" - که‌ از امّهات‌ اسماء الهي‌ است‌ - مؤ‌لف‌ (الميزان)، بسيار مختصر بحث‌ نموده‌ و در تفسير کلمه‌ "يوم" در "يوم‌الدين" و اينکه‌ "الرحمن" و "الرحيم" بعد از "العالمين"، چرا تکرار شده، توضيحي‌ داده‌ نشده‌ است، در عوض‌ در تفسير مواهب‌ الرحمن، اين‌ کلمات‌ به‌ نحو بسيار عميقي‌ مطرح‌ شده‌ و با اثبات‌ اين که‌ "بسم‌الله‌ الرحمن‌ الرحيم" جزء سوره‌ است، تکرار دوم‌ آن‌ را در اين‌ سوره‌ اثبات‌ کرده‌ است.
در مجموع‌ تفسير مواهب‌الرحمن‌ شامل‌ ويژگي‌هاي‌ زير است:
1- جامع‌ بودن‌ در مباحث‌ مهم‌ عقلي‌ و نقلي‌ و استشهاد به‌ اقوال‌ علما و بيان‌ نظرات‌ خود.
2- شرح‌ و تفسير عالمانه‌ و دقيق‌ آيات‌ به‌ روش‌ قرآن‌ به‌ قرآن.
3- بهره‌گيري‌ از روايات‌ صحيحهِ‌ اهل‌بيت(عليهم السلام) که‌ شارحان‌ واقعي‌ قرآن‌اند.
4- توجّه‌ به‌ روايات‌ اهل‌ سنّت‌ و اقوال‌ صحابه‌ و تابعين‌ با نقد و بررسي‌ کافي.
5- پرهيز از ورود به‌ روايات‌ جعلي‌ و اسرائيليات‌ و غلويّات‌ و رواياتي‌ که‌ داراي‌ ضعف‌ سند يا متن‌ هستند.
6- پرهيز از علم‌زدگي‌ و خودباختگي‌ در برابر علوم‌ جديد و اينکه‌ هر چيزي‌ از زاويهِ‌ تجربه‌ و علم‌ بررسي‌ و ثابت‌ شود.
7- عقلي‌ و اجتهادي‌ بودن؛ چرا که‌ مفسّر در اين‌ تفسير به‌ رويکرد عقل‌ و خردورزي، به‌ تفسير قرآن‌ پرداخته‌ و از تفسير به‌ را‌ي‌ پرهيز نموده‌ است.
8- دقّت‌ نظر کافي‌ در شرح‌ واژه‌ها و مفردات‌ قرآني.
9- پاسخ‌گويي‌ به‌ شبهات‌ پيرامون‌ اسلام، چون‌ قصاص‌ و ابطال‌ شبههِ‌ معترضين.
10- سادگي‌ و رواني‌ در بيان‌ مطالب‌ و پرهيز از اطاله‌ کلام.
و فوايد و امتيازات‌ ديگر اين‌ تفسير است‌ که‌ آن‌ را يکي‌ از بهترين‌ تفاسير قرآن‌ کريم‌ و جامع‌ترين‌ آنها از لحاظ‌ فوايد لفظي‌ و معنوي‌ نموده‌ است.
امّا اين‌ تفسير گرانسنگ‌ شيعي، به‌ دلايلي‌ در غربت‌ افتاده‌ و در سطح‌ جامعهِ‌ علمي‌ ما به‌ ويژه‌ در حوزه‌ و دانشگاه‌ ناشناخته‌ مانده‌ که‌ حتي‌ نامش، در ذهن‌ بسياري‌ از فضلا و انديشمندان‌ علوم‌ اسلامي‌ و بالاخص‌ علوم‌ قرآني‌ ناآشنا و غريب‌ است.اميد است‌ که‌ با رفع‌ نواقص‌ آن‌ مانند چاپ‌ مجدّد و ارائه‌ مجلدات‌ ديگر آن‌ و ترجمهِ‌ آن‌ به‌ فارسي‌ و نواقص‌ احتمالي‌ ديگر و نيز برگزاري‌ همايش‌هاي‌ ويژه‌ براي‌ آن‌ مفسّر و فقيه‌ والامقام‌ و نگارش‌ کتاب‌ و مقالات‌ پيرامون‌ افکار و آثار وي، غبار مظلوميت‌ از چهرهِ‌ سترگ‌ آن‌ فقيه‌ عاليقدر و آن‌ مفسّر گرانمايهِ‌ اسلام‌ زدوده‌ شود و آثارش‌ به‌ ويژه‌ تفسير ‹‹مواهب‌الرحمن›› از غربت‌ درآيد و ذخاير علمي‌ و معارف‌ بشري‌ که‌ در اين‌ تفسير و ديگر آثارش‌ موج‌ مي‌زند، شناخته‌ و شناسانده‌ شود.(منبع)
درباره مرجع عالیقدر دست نوشته های بسیاری از سوی کاتبان تفاسیر و اهالی قلم نگاشته است که نویسنده جوان سبزواری "عباسعلی سبزواری" کتابی با عنوان"فقیهی از کرانه کویر" در فروردین 1390 توسط انتشارات بوستان کتاب نگاشته شده است.