اخبار سبزوار پيام : علمی وآمو..

شناسايي سبک زندگي پرخطر

محسن حسن‌زاده، پژوهشگر استرس و کارشناس‌ارشد مرکز مشاوره دانشگاه فردوسی در یادداشتی به بررسی و معرفی سبک زندگی پرخطر و راهکارهای مقابله با آن پرداخته است.
بسياري از مردم به اشتباه ياد گرفته‌اند که چند کار را باهم در يک زمان انجام دهند. به طور مثال درحين رانندگي با تلفن همراه صحبت مي‌کنند و يا اينکه خانم‌ها تلفن همراه خود را در گوشه صورت و زير مقنعه خود قرار داده و در حين رانندگي با مخاطب از طريق تلفن همراه به مکالمه مي‌پردازند. شايد اگر از بسياري از اين افراد سئوال شود که چرا دو کار باهم انجام مي‌دهيد؟ پاسخ اين است که صرفه‌جويي در وقت و يا اينکه اين تلفن مهم بود و نمي‌شد از آن گذشت.

عده‌اي ديگر هم نمي‌دانند و به دليل اشتغال کاري فراوان و پر بودن برنامه‌ها‌شان، به مروز زمان عادت به اين رفتار کرده‌اند.

در هر صورت اين افراد از يک الگوي رفتاري به نام رفتار تيپ شخصيت سنخ الف، يا تيپ شخصيت A برخوردار شده‌اند. اين سبک زندگي از 60 سال قبل در دنيا شناسايي شده است.

شناسايي سبک زندگي پرخطر:

دو متخصص قلب به نام فريدمن و روزنمن که جراح قلب بودند اين سبک را شناسايي کردند. اينان گفتند هرکس اينقدر برايش زمان مهم باشد که چند کار را با هم انجام دهد، دچار بيماري قلبي مي‌شود. اينان متوجه شدند که کليه کساني که براي جراحي قلب مراجعه مي‌کنند يک‌سري صفات خاص خود را دارند. از عمده‌ترين کارها همين انجام چند کار با همديگر در يک زمان مي‌باشد.

همچنين فريدمن و روزنمن علاوه بر اين صفت – چند کار در يک زمان - خصوصيات ديگري را هم پيدا نمودند. در کل آن‌ها اين تيپ شخصيتي را تيپ Active يا تيپ فعال ناميدند در ادبيات روان‌شناسي آن‌ها به تيپ شخصيت A معروف هستند که A اول کلمه Active مي‌باشد.

صفات ديگر افراد تيپ A

-    تند حرف مي زنند،
-    تند راه مي‌روند،
-    عجول بوده و يکسره خود را با ديگران مقايسه مي‌کنند
-    در صف، حالات بي‌قراري و اضطراب دارند
-    تند غذا خورده و از سر ميز و يا سفره سريع بلند مي‌شوند
-    تائيد ديگران براي ايشان زياد مهم است
-    تنوع‌طلبي فراوان دارند
-    بسيار کمال‌گرا هستند
-    طعم غذا را به دليل تند غذا خوردن متوجه نمي‌شوند
-    خيلي از کارها را با انگيزه فراوان شروع کرده و به مرور زمان انگيزه آن‌ها کم مي‌شود
-    زود پرخاشگر شده و تحمل آن‌ها کمتر از نرمال استر
-    رانندگي بسيار سريع و پرخطر دارند
-    اهل ريسک بوده و بسيار با ديگران بحث مي‌کنند و...

شيوع اين سبک در مردم مشهد

امروز اين سبک پرخطر – رفتار تيپ شخصيت A - در بين مردم شهر ما مشهد، حدود 40 درصد فراگير شده است. به سخن ديگر اينکه از هر 10 نفر، 4 نفر چند کار را با هم شروع مي‌کنند. رانندگي و استفاده از تلفن همراه نمونه‌اي از اين رفتار پرخطر در زندگي است.

به دليل وجود اين سبک بين مردم مشهد، بيماري‌هاي سايکوسوماتيک در مردم مشهد نسبت به قبل شيوع بيشتري دارند. اين بيماري‌ها که به آن روان‌تني مي‌گويند عبارتند از بيماري قلبي (سکته قلبي- انسداد عروق کرونر قلب)، آسم، ميگرن، ديابت، مشکلات سيستم گوارش، ريزش مو، کمردرد و غيره... .

سبک زندگي خطرناک (تيپ A)  و وضعيت فوت شده ها

در شهر مشهد 40 درصد از فوت‌ها به دليل بيماري قلبي مي‌باشد. حدود 5 درصد مشکلات سيستم گوارش عامل مرگ و ميرهاي افراد در شهر مشهد مي‌باشد. تعداد 5 درصد از فوت‌هاي شهر مشهد را بيماري‌هاي سيستم تنفس و برونش‌ها تشکيل مي‌دهند.

همچنين حدود 20 درصد از مرگ و ميرها در شهر مشهد به دليل حوادث درون و برون‌شهري در رانندگي مي‌باشد. مجموعا حدود 70 درصد از مرگ‌هاي افراد در مشهد پيرامون اين سبک پر خطر مي‌باشد. ميانگين سني افراد فوت شده در مشهد نسبت به بسياري از کشورهاي دنيا بسيار پائين‌تر است. به طور مثال ميانگين فوت شده‌ها در کشور ژاپن حدود 80 سال مي‌باشد. به سخن ساده‌تر اينکه مردم ژاپن بين 60 تا 100 سال سن مي‌کنند و ميانگين اين دامنه سني حدود 80 سال است.

در مشهد اين ميانگين سن فوت شده‌ها، فقط در يک سال در دسترس است. اين ميانگين سني مربوط به سال 1384 مي‌باشد که حدود 38 سال است. با اغماض اگر 40 سال را به عنوان ميانگين فوت شدگان شهر مشهد در سال 1384 تلقي کنيم، دامنه سني فوت شده‌گان بين 25 تا 45 سال مي‌باشد.

سبک زندگي خطرناک (تيپ A) و ديابت

بررسي‌هاي کارشناسي اخير در شهر مشهد، نشان دهنده افزايش بي‌رويه تعداد مبتلايان به بيماري قند يا ديابت مي‌باشد. سرعت تشکيل پرونده هاي افراد ديابتي درمراکز به سرعت رو به فزوني است. چرا؟ اين موضوع نگراني مسئولين بهداشتي را افزايش داده است. در سال 1385 از تعداد 17 نفر از افراد تحت پوشش يکي از کلينيک‌هاي درمان ديابتي‌ها، جهت بررسي و تحقيق دعوت به عمل آمد.

اين گروه شامل تعدادي از افراد مسن، ميانسال و همچنين جوان بود. در بدو تحقيق و بررسي از اين افراد تست تيپ شخصيتي A  انجام شد. تمامي اين اين افراد مدعو، داراي شخصيت تيپ A  تشخيص داده شدند. نمرات از حدود 14 که حداقل دارا بودن صفات تيپ A را نشان مي‌دهد تا 25 که حداکثر صفات را دارا مي‌باشند، پراکندگي داشت. ميانگين نمرات 16 تعيين شد. به سخن ساده اينکه همه افرادي که داراي بيماري قند بودند، صفات ذکر شده فوق را دارا بودند.

به مدت 4 هفته در 4 جلسه 2 ساعته، سبک زندگي پرخطر تيپ A شناسايي شد. روند به اين ترتيب بود که در جلسه اول بعد از تست اين سبک معرفي شد و در پايان جلسه اول  بروشور و کتابي جهت تغيير صفات شخصيتي به افراد داده شد. در جلسات دوم، سوم و چهارم به ارزيابي ميزان پيشرفت اين 17 نفر پرداخته شد.

گزارش افراد در داخل کلاس بسيار جالب بود. ميزان پرخاشگري، عجله ، شتاب، بي‌قراري و بسياري از صفات شخصيت مخرب A  شروع به کاهش کرد. افراد عنوان مي‌داشتند که اگر اين دستوراالعمل‌ها و همچنين اطلاع‌رساني زودتر صورت مي‌گرفت ، ما قطعا به بيماري ديابت مبتلا نمي‌شديم.

حدود 30 الي 40 واحد قند اين افراد بعد از 4 هفته کاهش پيدا نمود. در اين تحقيق با وجود اينکه تمام شرايط کامل فراهم نبود، ولي ثابت شد که يکي از عوامل اصلي بيماري ديابت، سبک زندگي و شخصيت تيپ A مي‌باشد.

سبک زندگي تيپ A و مصرف مواد مخدر

از نظر آماري و بررسي‌هاي روان‌شناسي، درمان معتادان به مواد مخدر در ايران روندي ناموفق را دارا بوده است. دليل اين امر استعمال مواد مخدر در ايران در حد وسيع‌تر و اعتياد دوباره بسياري از معتادين به مواد مخدر مي‌باشد.

امروزه هزينه‌هاي زيادي صرف ترک معتادان مي‌شود به اين اميد که اينان دوباره به آغوش گرم خانواده برگشته و اين راهي جهت جلوگيري از برهم خوردن خانواده باشد اما متاسفانه درصد بالايي از معتادان دوباره به مواد مخدر آلوده شده و در نهايت دوباره به مصرف کنندگان ملحق مي‌شوند.

در بررسي‌هاي بالينی عواملي ديگر مانند استرس، اضطراب، هيجان و ازجمله سبک زندگي تيپ شخصيت A در ابتلاي به اعتياد در افراد شناسايي شده است. تمامي اين خصوصيات در افراد نوع شخصيت A يکجا ديده مي‌شود. حالات بي‌قراري و اضطراب کافي است که فرد را دوباره به اعتياد سوق دهد.

در روند درمان معتادان،  کاري که بسياري از روان‌شناسان، روان پزشکان و همچنين مددکاران از آن غافل هستند، از بين بردن اين اضطراب، بي‌قراري و تنش حاصل از سبک زندگي تيپ شخصيت A مي‌باشد. تحمل کم، آستانه تحريک کم، بي‌حوصلگي، عجله جهت انجام کارها و اضطراب در انجام اعمال دهاني مثل خوردن، حرف زدن، دوباره فرد را به سوي اعتياد سوق مي‌دهد.

تحقيقات مولف نشان مي‌دهد تا زماني که اين حالت سبک زندگي تغيير نکند و همچنين تا زماني که حالت‌هاي فوق از بين نرود، معتاد دوباره تن به اعتياد مي‌دهد. او مجبور است براي کم کردن اضطراب خود از مواد استفاده کند. او براي بي‌قراري خود که از آن رنج مي‌برد و کلافه شده است، اجبارا دوباره استفاده خواهد کرد. در روند ترک بين معتادين در ايران، هيچ وقت اين نگراني، تنش، اضطراب، به آرامش تبديل نمي‌شود. پس اگر فرد معتاد بارها و بارها ترک کند، فرايند آلودگي دوباره تکرار خواهد شد.

سبک زندگي تيپ A  ‌ و مصرف  سيگارو مشروبات الکلي

گزارش مراجعين کلينيکي نشان دهنده افزايش مصرف مشروبات الکلي نسبت به گذشته مي‌باشد. تا به حال اين سئوال را از خود پرسيده ايد که "چرا بسياري از افراد پول خود را صرف خريد مشروبات الکلي مي‌کنند؟ با علم به اينکه و بعد از مصرف به وضعيتي نامتعادل مي‌رسند، چرا؟ چرا اين رفتار حتي در خيلي از مواقع تکرار مي‌شود؟ صدمات به بار مي آورد، ولي فرد باز هم ادامه مي‌دهد؟" 

در پاسخ به اين سئوال بسياري از افراد اينگونه ذکر مي‌کنند که حالت‌هاي اضطرابي، دلشوره، بي‌قراري، کلافه بودن و استرس آنقدر بر ما فشار وارد مي‌کند که نمي‌توانيم از اين حالت‌ها جدا شويم. احساس درماندگي مي‌کنيم، احساس ياس، نااميدي و ترس بر ما غلبه پيدا مي‌کند.

يک‌جا بند نمي‌آيم و يکسره در تکاپو  وحرکت هستيم. با مصرف مشروبات الکلي اين حالات از بين مي‌رود. به آرامش حتي مصنوعي و موقت مي‌رسيم. خود اين افراد از موقتي بودن آن آگاه هستند ولي لذت ترک اين حالات بي‌قراري و اضطراب، آنان را به سوي مصرف مواد سوق مي‌دهد.

اگر مصرف‌کنندگان مشروبات الکلي بتوانند در جريان درمان‌هاي روانشناختي، اين حالات فوق‌الذکر را به صورت اساسي درمان کنند، ديگر احساس نياز به مصرف در آن‌ها ديده نمي‌شود و از اين طريق اساسا اضطراب و تنش به حداقل ممکن مي‌رسد.

در مصرف سيگار هم دقيقا اين جريان صادق است. تمامي سيگاري‌ها مضطرب و بي‌قرار بوده و ناتوان در کنترل اضطراب خويشند. در بعضي از افراد اين بي‌قراري آشکار و در بعضي‌ها اين اضطراب پنهان است. سيگار ساده‌ترين روش جهت حذف موقت اين اضطراب مي‌باشد.
 
به سخن ديگر اينکه اين روش يک آرامش موقتي است. اين آرامش توام با لذتي است که ناشي از حذف اضطراب مي‌باشد. در اين روش يعني – سيگار کشيدن – شما براي هميشه اضطراب را حذف نمي‌کنيد. بعد از مدتي دوباره نيازمند به اين روش جهت کسب آرامش هستيد.

در نهايت شما مداوم از سيگار براي حذف استرس استفاده مي‌کنيد. فرد سيگاري روشي راحت‌تر از کشيدن سيگار را آموزش نديده است.

اگر در طي روند درمان و تغيير، روانشناس بتواند با تکنيک‌هاي درماني مانند CBT (درمان شناختي- رفتاري) استرس و اضطراب فرد را به حداقل ممکن برساند، ديگر او نيازي به سيگار ندارد.

امروزه در کلينيک‌هاي روانشناسي آموزش‌هاي لازم جهت استفاده از کارکردهاي طبيعي رفتار جهت حذف استرس به فرد آموخته مي‌شود و از اين راه به طور طبيعي با رفتارهاي مناسب، اضطراب ريشه‌اي از روان فرد حذف مي‌شود.

محسن حسن زاده، پژوهشگر استرس و کارشناس ارشد مرکز مشاوره دانشگاه فردوسی مشهد(منبع ایسنا)

---